Van Gölü’nün eşsiz canlılarından olan İnci Kefali’nin üreme göçü dönemine girilmesiyle birlikte, avlanma yasağına dikkat çeken Van ÇEVDER Yönetim Kurulu, bu sürecin doğaya ve geleceğe olan etkisine dikkat çekerek av yasağına uyulması yönünde çağrıda bulundu.

VAN HABER – Van’da İnci Kefali Balığının üreme dönemine girmesi ve göç yolculuğuna başlaması ile birlikte 15 Nisan’da başlayan avlanma yasağına ilişkin Van Çevre, tarihi Eserleri Koruma ve Geliştirme Derneği(ÇEVDER)yazılı bir açıklama yaptı. Yapılan açıklamada av yasağına her kesin riayet etmesi gerektiği kaydedilerek bunun hayati önemde olduğuna dikkat çekildi.

‘Doğanın dengesine saygı gösterilmeli’

ÇEVDER Yönetim Kurulu yazılı olarak yaptığı açıklamada, İnci Kefali’nin Van Gölü havzasının doğal zenginliklerinden birisi olduğuna dikkat çekerek, “Yalnızca bölgemiz için değil, biyolojik çeşitlilik açısından da büyük bir öneme sahip olan İnci Kefali’nin üreme dönemine girdiği bu süreçte av yasağı başlamıştır. Tüm yurttaşlarımızı bu yasaklara uymaya, doğanın dengesine ve yaşam döngüsüne saygı göstermeye davet ediyoruz” diye belirtti.

Göç yolculuğu: Bir doğa mucizesi

Van Gölü’nün tuzlu ve sodalı suyunda yaşayabilen tek balık türü olan İnci Kefali, her yıl mayıs ve temmuz ayları arasında üreme için tatlı su kaynaklarına, özellikle Muradiye, Bendimahi ve Deliçay gibi derelere doğru muazzam bir göç gerçekleştiriyor. Suyun akışının tersine yüzerek zorlu engelleri aşan bu balıkların yolculuğu, hem bilimsel hem de görsel olarak doğanın en etkileyici olaylarından biri olarak kabul ediliyor.

Endemik bir tür: Yalnızca Van Gölü’ne özgü

Açıklamada, İnci Kefali’nin endemik bir tür olduğu ve yalnızca Van Gölü’nde yaşadığı hatırlatılarak, “Bu balığın korunması yalnızca doğal dengenin sürmesi için değil, aynı zamanda kültürel ve ekonomik mirasımızın da korunması anlamına gelmektedir. Av yasağına uyulmaması durumunda, nesli tehlikeye girebilir ve bu durum yalnızca balık popülasyonunu değil, bölge ekonomisini de doğrudan etkiler” ifadeleri kullanıldı.

Yasağa uymayanlara yasal işlem

Van ÇEVDER Yönetim Kurulu, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın belirlediği takvim doğrultusunda başlayan av yasağına uyulmasının yasal bir zorunluluk olduğu hatırlatılarak, yasağa uymayan kişilerin cezai yatırımlar ile karşı karşıya bulunacağını belirtti. Bunun ötesinde insanların doğal sorumluluk ve her canlının üremesine saygının bir gereği olarak belirlenen süre zarfında kesinlikle avlanmaması gerektiği kaydedilerek, “Bu sadece bir sorumluluk değil, ahlaki olarak da olması gereken budur. Hatta bu süre zarfında avlanan balıkları da tüketmeyelim, alıp evimize götürmeyelim” açıklamasını yaptı.

‘İnci Kefali sadece bir balık değil, bir yaşam kaynağıdır’

Açıklamanın sonunda ise şu çağrı yer aldı:
“İnci Kefali, Van Gölü havzası için sadece bir balık türü değil, bir yaşam kaynağıdır. Hem ekolojik hem ekonomik hem de kültürel bir değeri barındırmaktadır. Her yurttaşımızdan beklentimiz, bu değeri korumak için üzerlerine düşeni yapmalarıdır. Gelecek nesillere yaşanabilir bir çevre ve zengin bir doğa bırakmanın yolu, bugün doğaya sahip çıkmaktan geçiyor.”

İnci Tefali Balığı Hakkında Bilinmeyenler…

İnci Kefali (Alburnus tarichi), ya da diğer adıyla Van Balığı, Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü’ne özgü endemik bir balık türüdür. Sazangiller (Cyprinidae) familyasına aittir ve dünyada sadece Van Gölü havzasında yaşar. Bu balık, gölün tuzlu ve yüksek derecede sodalı  sularında hayatta kalabilen nadir türlerden biridir.

Fiziksel Özellikler

Vücut Yapısı: İnci Kefali’nin vücudu uzun, hafif yuvarlak ve torpil şeklindedir. Pulları küçük, parlak ve gümüşi-yeşilimsi renktedir. Gri renkli noktalar nedeniyle mat bir görünümü vardır.

Boyut ve Ağırlık: Ortalama boyu 15-19,5 cm, maksimum 24 cm’dir. Ağırlığı genellikle 80 gram civarındadır.

Diğer Özellikler: Gözleri iri, ağzı küçük ve öne doğru çıkıktır. Bıyığı yoktur. Karın ve anal yüzgeçler arasında pulsuz bir karina bulunur.

Ömür: Maksimum 7 yıl yaşar ve 3 yaşında cinsel olgunluğa ulaşır.

Yaşam Alanı

İnci Kefali, Van Gölü’nün tuzlu ve sodalı sularına uyum sağlamış bir tatlı su kökenli balıktır. Göl, 600 bin yıl önce oluşmuş ve volkanik aktiviteler nedeniyle alkali bir yapıya sahip olmuştur. Bu ortam, diğer tatlı su veya deniz balıkları için uygun değildir, ancak İnci Kefali bu zorlu koşullarda hayatta kalır.

Kış aylarında gölün 75 metre derinliklerine inerken, yaz aylarında 10-15 metre derinliklerde beslenmeyi tercih eder.

Van Gölü dışında, insan eliyle Erçek Gölü’ne de aşılanmış ve burada da yaşamayı başarmıştır.

Beslenme

İnci Kefali, Van Gölü’nde bulunan hayvansal ve bitkisel planktonlarla beslenir. Bu besin kaynakları, gölün kıyı kesimlerinde bolca bulunur.

Üreme ve Göç

Göç Süreci: İnci Kefali, üremek için her yıl Nisan-Temmuz ayları arasında Van Gölü’ne dökülen akarsulara göç eder. Gölün tuzlu-sodalı suları üremeye uygun olmadığından, balıklar tatlı sulara yönelir.

Davranış: Somon balıklarına benzer şekilde, akarsuların akıntısına karşı yüzer ve şelaleleri zıplayarak aşar. Bu zıplamalar nedeniyle “uçan balık” olarak da anılır. Göç sırasında balıklar, akarsuların sert zeminlerine ve taşlarına yumurtalarını yapıştırır.

Yumurtlama: Yumurtalar, su sıcaklığına bağlı olarak 3-7 günde çatlar. Yavrular, 1-2 hafta içinde göle geri döner ve yaz boyunca gölün besin açısından zengin kıyı kesimlerinde büyür.

Turistik Değer: Bu göç, görsel bir şölen oluşturur ve yerli-yabancı turistlerin ilgisini çeker. Özellikle Erciş’teki Deliçay ve Muradiye’deki Balık Bendi, göçü izlemek için popüler noktalardır. Ancak, bu doğa harikasından turizm açısından yeterince faydalanılamamaktadır.

Ekonomik ve Kültürel Önem

Geçim Kaynağı: İnci Kefali, Van Gölü çevresinde yaklaşık 30 bin kişinin doğrudan veya dolaylı geçim kaynağıdır. Türkiye’nin iç sulardan avlanan balık miktarının üçte biri (yıllık yaklaşık 10-15 bin ton) İnci Kefali’nden karşılanır.

Yerel Mutfak: Balık, tuzlanarak, tandırda pişirilerek, buğulama veya konserve şeklinde tüketilir. Az yağlı, beyaz etli ve yüksek proteinli bir balıktır; doymamış yağ asitleri açısından zengindir.

Kültürel Miras: İnci Kefali, Van’ın doğal ve kültürel sembollerinden biridir. Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde balıkların “Bendi Mahi Sultan’ı ziyaret etmek için” akarsulara göç ettiği belirtilir, bu da balığın tarihsel önemini gösterir.

Koruma Çalışmaları

Tehditler: İnci Kefali, özellikle üreme döneminde kaçak avcılık nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. 1996’da avlanan 15 bin ton balığın 12 bin tonunun yumurtalı balık olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, tarımsal sulama için akarsuların kuruması göç yollarını tehdit eder.

Koruma Çabaları: 1997’den beri Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) ve Doğa Gözcüleri Derneği, Prof. Dr. Mustafa Sarı öncülüğünde koruma çalışmaları yürütmektedir. Üreme dönemi olan 15 Nisan-15 Temmuz arasında av yasağı uygulanır. Jandarma, polis ve zabıta ekipleri, drone ve botlarla 7/24 denetim yapar.

Sonuçlar: Kaçak avcılık önemli ölçüde azalmış, balık popülasyonu artmıştır. Örneğin, 2000’lerde akarsulara giren balık sayısı %90 azalmışken, bugün bu sayı ciddi şekilde toparlanmıştır.